Aspartam jest obecny na rynku od 50 lat. Przeszedł w tym czasie wiele badań, a mimo to wokół niego wciąż krążą sprzeczne opinie. Nie ulega wątpliwości, że słodzik ten na stałe zagościł w produkcji żywności. Czy naprawdę jest szkodliwy? Co wykazały badania nad aspartamem?
Czym jest aspartam?
Aspartam to Ester metylowydipeptydu Asp-Phe, oznaczany na opakowaniach żywności kodem E951. W jego skład wchodzi kwas asparaginowy i fenyloalanina. Jest to jedyny słodzik, który podlega metabolizmowi w organizmie i zostaje wydalany. Strawiony rozkłada się na kwas asparaginowy i fenyloalaninę. Produktem metabolizmu jest także metanol, którego ilość nie jest większa niż po spożyciu owoców. Jednak pod wpływem podgrzewania aspartamu do temperatury 30 stopni Celsjusza uwalnia się on i może powodować bóle głowy i drętwienia kończyn. Fenyloalanina nie jest metabolizowana przez osoby chore na fenyloketonurię. Prowadzi to u nich do zbyt wysokiego poziomu aminokwasu w mózgu, co jest groźne dla zdrowia i życia. Aspartam jest 180 razy słodszy od cukru i ma prawie zerową kaloryczność. W 1965 roku wynalazł go przypadkiem James M. Schlatter, pracownik firmy G.D.Searle, poszukując leku na wrzody żołądka.
Badania
Jako środek sztucznie wytworzony, aspartam budził od początku wiele wątpliwości. Poddano poddano go zatem wielu badaniom. W ciągu ostatnich 50 lat przeszedł około 500 różnych testów toksykologicznych i epidemiologicznych. Badania przeprowadzone w Bolonii w latach 90 wykazały związek pomiędzy rakiem a aspartamem. Ich wyniki szybko zostały jednak podważone, ponieważ nie przeprowadzono ich na ludziach, ale na szczurach, którym na dodatek podano ogromne dawki aspartamu. Wykazano też szereg błędów i niedopatrzeń. W roku 1981 Naukowy Komitet ds. Żywności ocenił słodzik pod kątem bezpieczeństwa i dopuścił go powszechnego użytku. European Food uznało go za bezpieczny dodatek do żywności. Podobne zdanie wyraziły United Nations’ Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives – JEFCA oraz Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA). Potwierdza to również Europejski Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności. Aspartam to najlepiej przebadany środek na rynku. Udowodniono jednak, że słodzik nie może być stosowany przez chorych na fenyloketonurię. Nie powinien być także stosowany przez osoby nadwrażliwe. U osób zdrowych dawka dzienna aspartamu w wysokości 40 mg/kg, została uznana za bezpieczną dla zdrowia. Jest to ilość trudna do przekroczenia, pomimo obecności w wielu produktach. Badania nad aspartamem ciągle trwają i jak dotąd żadne zarzuty wobec niego nie zostały potwierdzone.
Szkodliwość i rakotwórczość? Zarzuty wobec słodzika
Jednym z zarzutów wobec aspartamu jest wywoływanie stwardnienia rozsianego. Nie potwierdziły tego jednak żadne z przeprowadzonych badań. Również fundacja skupiająca osoby chore na stwardnienie rozsiane nie wiąże przyczyn choroby ze słodzikiem. Kolejnym zarzutem jest rakotwórczość. Tu także nie znaleziono związku pomiędzy zachorowalnością a aspartamem. Podobnie jak w przypadku zatrucia metanolem. W dawce aspartamu przyjmowanej z żywnością nie ma odpowiednio dużego stężenia metanolu, by mogło to doprowadzić do zatrucia organizmu. Jego ilość jest mniejsza niż po spożyciu owoców i warzyw, czy wypiciu czerwonego wina.
Słodzikowi zarzuca się też, że nie można używać go do gotowania i pieczenia. To akurat jest prawda, gdyż w temperaturze 30 stopni C rozkłada się on, skutkiem czego potrawy straciłyby słodki smak. Dlatego też nie stosuje się go w jedzeniu wymagającym obróbki termicznej.
Zastosowanie słodzika
Aspartam jest składnikiem ogromnej ilości produktów spożywczych. Ich liczba sięga ponad 6000. Znajdziemy go w gumach do żucia, ketchupach, wędlinach, słodyczach, napojach gazowanych i lekach. Ukrywa się pod nazwami: NutraSweet, Equal, Spoonful, Equal-Measure, Sugar Free, Canderel. Występuje również jako samodzielny zamiennik cukru. Spotkamy go w większości dietetycznych produktów o zerowej zawartości cukru. Niska kaloryczność i silne właściwości słodzące sprawiły, że Polskie Towarzystwo Diabetologiczne oraz Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością zalecają zastąpienie cukru aspartamem, jako bezpiecznym zamiennikiem. Nie oddziałuje on na produkcję insuliny, dlatego również diabetycy mogą bezpiecznie stosować aspartam. Zalecany jest zwłaszcza osobom chorującym na cukrzycę typu 2, nietolerancję glukozy i nieprawidłową glikemię na czczo. Produkty z zawartością aspartamu pozwalają, by osoby odchudzające się, mogły cieszyć się słodkim smakiem, a równocześnie wykluczyły szkodliwy cukier z diety. Jego zaletą jest intensyfikacja owocowych smaków, co szybko wykorzystano w produktach, takich jak gumy do żucia i słodycze. W przeciwieństwie do cukru, nie przyczynia się do powstawania próchnicy zębów.
Badania nie wykazały szkodliwości aspartamu, ani skutków ubocznych występujących po jego spożyciu. Warunkiem jest nieprzekroczenie dawki dziennej w wysokości 40 mg/kg. Jest to ogromna ilość, prawie niemożliwa do spożycia. Należy jednak zachować zdrowy rozsądek, zwłaszcza w piciu napojów gazowanych.
