Lekkostrawne, regularne i neutralne w smaku posiłki, wysokie normy kaloryczne oraz odpowiedni dobór składników odżywczych to podstawowe zasady odżywiania podczas chemioterapii. Jego najważniejsze cele to wzmocnienie organizmu pacjenta oraz polepszenie jego samopoczucia i złagodzenie skutków leczenia. Jaka więc powinna być dieta dla osób, które są w trakcie terapii onkologicznej? Głównym zamierzeniem chemioterapii jest zniszczenie komórek nowotworowych. Odbywa się to poprzez podawanie pacjentowi leków cytostatycznych. Niszczą one jednak nie tylko nowotworowe zmienione komórki wzrostowe, ale równocześnie negatywnie oddziałują na te zdrowe. Mowa o komórkach szpiku kostnego, narządów rozrodczych, mieszków włosowych, czy przewodu pokarmowego. Efektem tego jest wypadanie włosów, uczucie osłabienia i ciągłego zmęczenia (anemia), znaczne osłabienie odporności, a także dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym biegunki, nudności, czy brak apetytu. Przy nasileniu tych ostatnich dolegliwości może nawet dojść do jadłowstrętu. Dlatego właśnie tak ważna jest dieta podczas chemioterapii.
Odżywianie może pomóc w leczeniu
Odpowiednia dieta jest ważna zarówno na początkowym etapie choroby, jak i podczas regularnego przyjmowania chemii, rekonwalescencji, wtórnej profilaktyki, czy w okresie paliatywnym. Ważne jest, aby organizm otrzymywał odpowiednie składniki odżywcze właśnie takie, jakich potrzebuje w danym momencie. Na przykład organizm chorego w trakcie chemioterapii jest na tyle “atakowany” i osłabiany, że jego zapotrzebowanie energetyczne wzrasta o ok. 1/4 w porównaniu do osoby zdrowej. Oprócz zapotrzebowania kalorycznego równie ważne jest wprowadzenie odpowiedniej regularności posiłków, ich objętości, a także “przyjaznej” dla pacjenta konsystencji. Najlepszym rozwiązaniem jest podawanie małych porcji co 2-3 godziny, które będą zarazem lekkostrawne i pożywne (np. kremy i zupy z dodatkiem drobnych kasz i gotowanego mięsa). Należy także unikać potraw o intensywnym aromacie i zapachu. Chory z podrażniony układem pokarmowym nie będzie miał dzięki temu trudności z ich zjedzeniem.
Jednak ustalenie ostatecznej diety zależy od tego, które narządy zostały zaatakowane przez nowotwór oraz czy na pozostałych organach występują przerzuty, a także jak chory reaguje na określone pożywienie. Tylko odpowiednio dobrana i zbilansowana dieta, skonsultowana ze specjalistą, pozwoli na utrzymanie prawidłowej wagi pacjenta, pomoże w dostarczeniu mu niezbędnych składników odżywczych oraz będzie nieoceniona w walce ze skutkami ubocznymi chemioterapii. Może także wpłynąć na lepsze rokowania chorego.
Co powinna zawierać dieta podczas chemioterapii?
Ważne jest nie tylko to, jak podawać, ale przede wszystkim, co. Bez względu na stopień zaawansowania choroby oraz stan pacjenta, jedną z głównych zasad odżywiania powinna być wysoka zawartość pełnowartościowego białka w posiłkach. Bowiem pacjent w trakcie chemioterapii potrzebuje go dwukrotnie więcej niż zwykle. Białko odpowiada za regenerację uszkodzonych w trakcie chemii tkanek oraz wspomaga pracę układu odpornościowego. Jego źródłem powinny być wysokiej jakości nabiał (np. kefiry i jogurt dodatkowo wzmacniają organizm bakteriami probiotycznymi) oraz chude mięso, a także jajka i ryby. Zalecana proporcja to 2/3 białka pochodzenia zwierzęcego na ogólną ilość przyjmowanych protein.
Do prawidłowego metabolizmu białka niezbędne są węglowodany, które równocześnie odpowiadają za zmniejszenie negatywnych skutków działania wolnych rodników. W tym celu pacjent powinien spożywać świeże warzywa i owoce (połowa dziennej dawki, czyli ok. 250 g) oraz w postaci soków owocowych i warzywnych, przecierów i zup.
Jeżeli chodzi o antyoksydanty to w diecie podczas chemioterapii warto zwrócić uwagę na produkty, które są bogaty w witaminy C (brokuły, papryka, pomarańcze) i E (oleje, jajka, zielone warzywa liściaste), a także selen (ryby), cynk (m.in. sezam, olej lniany), magnez (np. kefiry, łosoś), beta-karoten (np. marchewka, pomidory, brzoskwinie i pomarańcze), żelazo (m.in. jajka, mleko i produkty mleczne, czerwone i zielone warzywa), koenzym Q10 (ryby, zielone warzywa), polifenole i fitosterole.
Odpowiednio zbilansowana dieta pacjenta, który choruje na nowotwór, powinna również zawierać tłuszcze. Bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych są m.in. wspomniane ryby, zwłaszcza te morskie. Ich spożywanie przyspiesza odbudowę komórek oraz łagodzi stany zapalne. Innym, dopuszczalnym źródłem tłuszczów są niewielkie ilości oliwy lub oleju dodawane w trakcie przygotowania potraw.
Poza jedzeniem bardzo ważne są napoje. Zaleca się regularne picie wody (niegazowanej), soków, kompotów oraz słabych herbat. Dodatkowym wsparciem organizmu pacjenta, szczególnie gdy ma on problem z przyjmowaniem posiłków, może być wprowadzenie do diety kroplówek witaminowych, które dostarczają brakujących składników odżywczych z pominięciem układu pokarmowego.
