Kaszel to odruch obronny, którego celem jest oczyszczenie dróg oddechowych z niepożądanych elementów. Może pojawić się w wyniku działania różnych czynników, zarówno takich, które pojawiły się nagle, jak i przewlekle utrzymujących się w organizmie. Jakie są najczęstsze przyczyny kaszlu? Jakie preparaty mogą złagodzić ten uciążliwy objaw?
Jakie są rodzaje i przyczyny kaszlu?
Najważniejsze cechy kaszlu, od których zależy sposób leczenia, to czas jego trwania oraz obecność wydzieliny, którą trzeba odkrztusić. Ten drugi czynnik warunkuje to, czy kaszel jest suchy, czy mokry. Z kolei w zależności od czasu występowania tego objawu wyróżniamy:
- kaszel ostry – trwa nie dłużej niż 3 tygodnie,
- kaszel podostry – utrzymuje się od 3. do 8. tygodni,
- kaszel przewlekły – występuje przez okres dłuższy niż 2 miesiące.
Przyczyny ostrego kaszlu
Najczęstszą przyczyną kaszlu ostrego są stany zapalne dróg oddechowych – nosa, zatok, gardła, krtani, tchawicy, ucha środkowego, oskrzeli lub płuc. Zwykle odpowiadają za nie wirusy, a w niektórych przypadkach także bakterie. Rzadziej ostry kaszel może być wywołany przez:
- zachłyśnięcie,
- obrzęk płuc,
- ciało obce w drogach oddechowych,
- wdychanie drażniących pyłów i gazów,
- zatorowość płucną.
Przyczyną kaszlu podostrego jest zwykle przedłużająca się infekcja dróg oddechowych. Dość częste zjawisko to także kaszel poinfekcyjny, który utrzymuje się kilka tygodni po ustąpieniu innych objawów.
Przyczyny kaszlu przewlekłego
Kaszel przewlekły wynika zwykle z obecności chorób, takich jak astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc. Często towarzyszy palaczom, u których w drogach oddechowych rozwija się przewlekły stan zapalny. Bywa też efektem ubocznym leków na nadciśnienie z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, np. perindoprylu, enalaprylu. Inne potencjalne przyczyny długotrwałego kaszlu to m.in.:
- rozstrzenie oskrzeli,
- nowotwory płuc,
- gruźlica,
- choroby układu krążenia, np. niewydolność serca[1].
Jak łagodzić męczący kaszel?
W większości chorób układu oddechowego kaszel może być zarówno suchy, jak i mokry. Dlatego bardzo ważny jest dobór odpowiedniego preparatu do jego rodzaju. Jeśli jest on suchy, głównym celem leczenia jest jego zahamowanie. Służą do tego leki, które blokują aktywację ośrodka kaszlu w mózgu. Niektóre, jak np. kodeina czy butamirat, bezpośrednio hamują jego pobudzenie. Inne, np. lewodropropizyna, blokują przewodzenie bodźców podrażniających zakończenia nerwowe w drogach oddechowych.
Z kolei preparat na kaszel mokry zawiera np. ambroksol. Działa on na wydzielinę, za której nadmiar w oskrzelach odpowiada aktywny stan zapalny. Śluz ten zalega w drogach oddechowych, ponieważ jest zbyt gęsty i lepki, żeby naturalne mechanizmy ich oczyszczania wystarczyły do jego usunięcia. Ambroksol pobudza wydzielanie wodnistego płynu, który rozrzedza śluz i ułatwia jego odkrztuszanie. Dodatkowo stymuluje produkcję surfaktantu, który działa ochronnie na pęcherzyki płucne. Wykazuje też właściwości przeciwzapalne, może zmniejszyć nadreaktywność oskrzeli, a przez to częstotliwość napadów kaszlu[2].
—
Przedłużający się kaszel jest dobrym powodem do wizyty u lekarza. Może być on objawem tak wielu chorób, że trudno jest ustalić jego przyczynę bez wykonania dokładnej diagnostyki.
[1] Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., & Grabczak, E. et al. (2018). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ, 4(6), 425-452.
[2] Jędrzejek, M., Pokorna-Kałwak, D., & Mastalerz-Migas, A. (2020). Praktyczne zastosowanie leków mukoaktywnych. Lekarz POZ, 1: 14-19.
